Canton, Glazuurfabriek te Leiderdorp. Bij de Steen- en Kleiwarenfabriek Ouderzorg-De Ridder aan de Van de Valk Boumanweg te Leiderdorp hoorde ook de fabriek Canton die aan de andere kant van de Oude Rijn stond, op het Waardeiland. Je moest er overvaren met een veerpontje. Steenfabriek "Canton" werd in 1903 opgericht door H.P.H. Viervant Tukker (11 aandelen) en Philip Ernst Viervant Tukker (1 aandeel) Tot directeuren werden benoemd P. Viervant Tukker en K. Wesseling. In 1913 ging de fabriek verglaasde en onverglaasde siersteen produceren onder de naam N.V. Steenfabriek Oudenzorg (Canton). Van 1954 tot 1962 werd de naam van de fabriek: N.V. Steen- en Kleiwarenfabriek "Ouderzorg-De Ridder", Canton. De heer Van Poelgeest was de latere eigenaar van Ouderzorg.
Canton zou de producten van ,,Ouderzorg” e.a. verglazen en zich daarnaast toeleggen op de vervaardiging van sierproducten en bouwaardewerk. Canton was dus een glazuurfabriek. Klanten bestelden stenen voor hun huis, binnen of buiten, die voorzien waren van een laag glazuur op de strek- of op de kopkant of beide kanten van de steen. Een product waar je je mee kunt onderscheiden. Maar een glalzuursteen kan ook gewoon functioneel zijn. De stenen werden eerst gebakken in de oven op Ouderzorg, werden getransporteerd met een vlet naar Canton, uitgeladen en daar geglazuurd. Nou ging dat glazuren niet zomaar. Elke steen, kop, strek of kop/strek moest apart in de melkachtige vloeibare glazuurverf gedompeld worden met de hand en te drogen worden gezet. Als dan de hele partij klaar en gedroogd was, werden de stenen in de oven gezet en werd de oven gestookt met kolen. Nogmaals bakken, dus, maar nu om het glazuur zodanig te verhitten dat de steen voorzien werd van een glasachtige/emailachtige laag. Kleur was geen punt, elke kleur kon geleverd worden, het was een kwestie van pigmenten mengen. Moeilijker werd het als klanten een variatie aan kleuren wensten. Dan moest men dus meerdere vaten met verschillende glazuurvloeistof hebben waarin de stenen gedoopt werden.
Canton heeft een keer een enorme order uitgevoerd. Dat was toen De Ridder Schoorsteenbouw een klus had aangenomen voor de bouw van de ventilatieschachten van de eveneens in aanbouw zijnde Velsertunnel (In 1941 werd er begonnen met de bouw van een één buis tunnel, bestemd voor twee rijstroken. Door de oorlog werd in 1942 de bouw gestaakt. In 1952 werd begonnen met de bouw van een aanvullende driebuis tunnel. In verband met de aanwezigheid van een kleilaag op 16 meter –NAP werd er gebruik gemaakt van de open bouwputmethode in plaats van een zinktunnel). In totaal moesten er acht of negen verschillende kleuren in de glazuurstenen worden verwerkt. Het parelmoereffect werd bereikt door de stenen van de negen verschillende kleuren in een bepaalde verhouding te mengen.
Een enorme opdracht. Complicatie was ook nog eens, dat de stenen geleverd werden door Steenfabriek Meinerswijk uit Arnhem. Nog een transport extra er bij dus. En als je bedenkt hoeveel schachten er van verschillende hoogten gebouwd zijn zowel aan de noord- als zuidzijde van de tunnel, dan kun je je indenken, dat men best wel even met deze opdracht is bezig geweest. Voor het transporteren van deze geglazuurde stenen werd wel degelijk hooi gebruikt dat tussen de lagen op de vrachtwagen werd gelegd om beschadiging te voorkomen. Vandaar ook de enorme hooioogst ieder jaar op de fabriek.
De ventilatieschachten zijn gemetseld en dus voorzien van een buitenlaag van glazuurstenen. De openingen boven in de schachten voor het in en uitstromen van de lucht zijn van beton. Deze zijn ook gemaakt op de steenfabriek Ouderzorg. Ze lagen op het tasveld achter oven 1; er waren grote mallen gemaakt, een soort bekisting waar na het stellen beton in gegoten werd. Na het drogen kwamen de schachtopeningen op het terrein te leggen in afwachting van vervoer. Dat waren enorme gevallen en dus niet zomaar even met de hand op te tillen. Die dingen maken was al een enorme uitdaging in een tijd van handwerk. Ook al een enorme klus om deze prefab aan te leveren.
Voor het ventileren van de tunnelbuizen werden zowel aan de zuidelijke- als noordelijke zijde ventilatieschachten gebouwd. De lage schachten dienen voor de invoer van verse lucht en hebben een hoogte van 16,20 meter boven het maaiveld; de hoge schachten, bestemd voor de afvoer van verontreinigde lucht, steken 31,20 meter boven het maaiveld uit. De inwendige doorsnede van alle schachten is 3,10 meter. Ze zijn van boven afgesloten met een betonplaat. Elke schacht welke aan de bovenzijde iets naar voren uitloopt, is bovenin voorzien van totaal 50 openingen, bestaande uit vierkante betonnen kokers. De eigenlijke schachten zijn gemetseld van waalvorm klinkers; aan de buitenkant zijn geglazuurde stenen in negen verschillende kleuren toegepast; de binnenzijde en als achterwerkers zijn vlakke klinkers gebruikt. Het zijn alle vormbakperssteen.
Aan het geheel zijn ongeveer één miljoen stenen verwerkt, waarvan ruim een derde geglazuurd.
Het bouwen van de ventilatieschachten werd uitgevoerd door schoorsteenbouwers van Ouderzorg De Ridder uit Leiderdorp. Dat bedrijf had één van de twee schoorsteenbouwbedrijven in Nederland. Er is gekozen voor het metselen van de schachten vanwege de tijdsbesparing; andere bouwmethoden bleken meer tijd in beslag te nemen. Om een indicatie te geven van de bouwtijd: de vier hoge en lage schachten van het noordelijke ventilatiegebouw werden in 110 werkdagen gerealiseerd.
Tekst: W.M. (Wim) van Doesburg
Afbeelding: de Glazuurfabriek op de foto onderaan.
Bibliografie:
Doesburg, W.M. van, Opgroeien tussen drielingen en lilliputters, over de Steen- en Kleiwarenfabriek Ouderzorg-De Ridder en de Glazuurfabriek Canton
Canton, Glazuurfabriek te Leiderdorp. Bij de Steen- en Kleiwarenfabriek Ouderzorg-De Ridder aan de Van de Valk Boumanweg te Leiderdorp hoorde ook de fabriek Canton die aan de andere kant van de Oude Rijn stond, op het Waardeiland. Je moest er overvaren met een veerpontje. Steenfabriek "Canton" werd in 1903 opgericht door H.P.H. Viervant Tukker (11 aandelen) en Philip Ernst Viervant Tukker (1 aandeel) Tot directeuren werden benoemd P. Viervant Tukker en K. Wesseling. In 1913 ging de fabriek verglaasde en onverglaasde siersteen produceren onder de naam N.V. Steenfabriek Oudenzorg (Canton). Van 1954 tot 1962 werd de naam van de fabriek: N.V. Steen- en Kleiwarenfabriek "Ouderzorg-De Ridder", Canton. De heer Van Poelgeest was de latere eigenaar van Ouderzorg.
Canton zou de producten van ,,Ouderzorg” e.a. verglazen en zich daarnaast toeleggen op de vervaardiging van sierproducten en bouwaardewerk. Canton was dus een glazuurfabriek. Klanten bestelden stenen voor hun huis, binnen of buiten, die voorzien waren van een laag glazuur op de strek- of op de kopkant of beide kanten van de steen. Een product waar je je mee kunt onderscheiden. Maar een glalzuursteen kan ook gewoon functioneel zijn. De stenen werden eerst gebakken in de oven op Ouderzorg, werden getransporteerd met een vlet naar Canton, uitgeladen en daar geglazuurd. Nou ging dat glazuren niet zomaar. Elke steen, kop, strek of kop/strek moest apart in de melkachtige vloeibare glazuurverf gedompeld worden met de hand en te drogen worden gezet. Als dan de hele partij klaar en gedroogd was, werden de stenen in de oven gezet en werd de oven gestookt met kolen. Nogmaals bakken, dus, maar nu om het glazuur zodanig te verhitten dat de steen voorzien werd van een glasachtige/emailachtige laag. Kleur was geen punt, elke kleur kon geleverd worden, het was een kwestie van pigmenten mengen. Moeilijker werd het als klanten een variatie aan kleuren wensten. Dan moest men dus meerdere vaten met verschillende glazuurvloeistof hebben waarin de stenen gedoopt werden.
Canton heeft een keer een enorme order uitgevoerd. Dat was toen De Ridder Schoorsteenbouw een klus had aangenomen voor de bouw van de ventilatieschachten van de eveneens in aanbouw zijnde Velsertunnel (In 1941 werd er begonnen met de bouw van een één buis tunnel, bestemd voor twee rijstroken. Door de oorlog werd in 1942 de bouw gestaakt. In 1952 werd begonnen met de bouw van een aanvullende driebuis tunnel. In verband met de aanwezigheid van een kleilaag op 16 meter –NAP werd er gebruik gemaakt van de open bouwputmethode in plaats van een zinktunnel). In totaal moesten er acht of negen verschillende kleuren in de glazuurstenen worden verwerkt. Het parelmoereffect werd bereikt door de stenen van de negen verschillende kleuren in een bepaalde verhouding te mengen.
Een enorme opdracht. Complicatie was ook nog eens, dat de stenen geleverd werden door Steenfabriek Meinerswijk uit Arnhem. Nog een transport extra er bij dus. En als je bedenkt hoeveel schachten er van verschillende hoogten gebouwd zijn zowel aan de noord- als zuidzijde van de tunnel, dan kun je je indenken, dat men best wel even met deze opdracht is bezig geweest. Voor het transporteren van deze geglazuurde stenen werd wel degelijk hooi gebruikt dat tussen de lagen op de vrachtwagen werd gelegd om beschadiging te voorkomen. Vandaar ook de enorme hooioogst ieder jaar op de fabriek.
De ventilatieschachten zijn gemetseld en dus voorzien van een buitenlaag van glazuurstenen. De openingen boven in de schachten voor het in en uitstromen van de lucht zijn van beton. Deze zijn ook gemaakt op de steenfabriek Ouderzorg. Ze lagen op het tasveld achter oven 1; er waren grote mallen gemaakt, een soort bekisting waar na het stellen beton in gegoten werd. Na het drogen kwamen de schachtopeningen op het terrein te leggen in afwachting van vervoer. Dat waren enorme gevallen en dus niet zomaar even met de hand op te tillen. Die dingen maken was al een enorme uitdaging in een tijd van handwerk. Ook al een enorme klus om deze prefab aan te leveren.
Voor het ventileren van de tunnelbuizen werden zowel aan de zuidelijke- als noordelijke zijde ventilatieschachten gebouwd. De lage schachten dienen voor de invoer van verse lucht en hebben een hoogte van 16,20 meter boven het maaiveld; de hoge schachten, bestemd voor de afvoer van verontreinigde lucht, steken 31,20 meter boven het maaiveld uit. De inwendige doorsnede van alle schachten is 3,10 meter. Ze zijn van boven afgesloten met een betonplaat. Elke schacht welke aan de bovenzijde iets naar voren uitloopt, is bovenin voorzien van totaal 50 openingen, bestaande uit vierkante betonnen kokers. De eigenlijke schachten zijn gemetseld van waalvorm klinkers; aan de buitenkant zijn geglazuurde stenen in negen verschillende kleuren toegepast; de binnenzijde en als achterwerkers zijn vlakke klinkers gebruikt. Het zijn alle vormbakperssteen.
Aan het geheel zijn ongeveer één miljoen stenen verwerkt, waarvan ruim een derde geglazuurd.
Het bouwen van de ventilatieschachten werd uitgevoerd door schoorsteenbouwers van Ouderzorg De Ridder uit Leiderdorp. Dat bedrijf had één van de twee schoorsteenbouwbedrijven in Nederland. Er is gekozen voor het metselen van de schachten vanwege de tijdsbesparing; andere bouwmethoden bleken meer tijd in beslag te nemen. Om een indicatie te geven van de bouwtijd: de vier hoge en lage schachten van het noordelijke ventilatiegebouw werden in 110 werkdagen gerealiseerd.
Tekst: W.M. (Wim) van Doesburg
Afbeelding: de Glazuurfabriek op de foto onderaan.